Grelina została odkryta stosunkowo niedawno – pod koniec lat 90. ubiegłego wieku (znacznie później niż leptyna, którą poznawano pięć dekad wcześniej). Określa się ją „hormonem głodu” – im więcej greliny wstrzykuje się ochotnikom, tym więcej kalorii spożywają oni w posiłku. Oczywiście regulacja głodu i sytości w ciele nie jest zero-jedynkowa.
Grelina jest peptydem składającym się z 28 aminokwasów, wydzielanym głównie przez komórki przewodu pokarmowego, a konkretnie komórki żołądka, ale także przez jelita, trzustkę, nerki, kości i mózg. Nazywa się ją także neuropeptydem ze względu na jej wpływ na nasz mózg. Jej poziom jest zależny od ilości tkanki tłuszczowej, jednak tutaj – odwrotnie niż w przypadku leptyny – im mniej tłuszczu na naszym ciele, tym więcej greliny – jest ona sygnałem dla organizmu, aby zwiększyć masę ciała, szukać pożywienia oraz oszczędzać energię.
Odwrotnie niż w przypadku leptyny – im mniej tłuszczu na naszym ciele, tym więcej greliny – jest ona sygnałem dla organizmu, aby zwiększyć masę ciała, szukać pożywienia oraz oszczędzać energię.
Grelina ma swój rytm dobowy – jej poziom jest najwyższy w nocy, co na pewno jest też powiązane z wysokim poziomem hormonu wzrostu (GH) w trakcie snu (grelina zwiększa wydzielanie GH). Wraz z wiekiem produkujemy coraz mniej tego peptydu (to samo dzieje się z hormonem wzrostu).
Podobnie jak w przypadku leptyny, u osób otyłych poziom greliny jest mocno zaburzony – po posiłku jej poziom spada nieznacznie, a u otyłych dzieci jej poziom szybciej podnosi się po posiłku. Zasadniczo osoby otyłe mają niższy poziom greliny.
Możliwe, że oporność na grelinę przyczynia się do niektórych schorzeń i zaburzeń odżywiania, np. do anoreksji.
Jasna strona greliny
Oczywiście grelina działa na nasze ciało dwutorowo, wspierając nasze zdrowie oraz je sabotując. Grelina:
- zwiększa poziom hormonu wzrostu, który ułatwia spalanie tkanki tłuszczowej, dba o zdrowie ścięgien, stawów, skóry (ogólnie jest związany z długowiecznością),
- wzmacnia kości (stymuluje osteoblasty), promuje rozwój masy mięśniowej,
- aktywuje nerw błędny – jego aktywacja jest bardzo ważna przede wszystkim dla odpowiedniego działania przewodu pokarmowego,
- zwiększa produkcję kwasu żołądkowego, przyspiesza opróżnianie żołądka, tranzyt jelitowy, może być korzystna na zaparcia,
- zmniejsza stany zapalne, obniżając m.in. TNF-a czy IFN-y,
- zwiększa produkcję mitochondriów, w dużej mierze przez aktywację AMPK oraz SIRT1, aktywuje funkcjonowanie mitochondriów w podwzgórzu,
- zwiększa poziom dopaminy i usprawnia jej działanie, co może poprawiać nastrój oraz zwiększać motywację,
- zmniejsza śmierć komórkową (apoptozę) oraz zwiększa ich produkcję – takie działanie nie zawsze jest korzystne, ponieważ odpowiednia wymiana komórek również jest ważna, szczególnie w takich chorobach jak np. nowotwory,
- może być pomocna przy takich chorobach jak: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Parkinsona, Leśniowskiego-Crohna czy stan zapalny mózgu,
- wykazuje korzystne działanie na serce – zmniejsza ciśnienie, poprawia siłę mięśnia sercowego oraz jego funkcjonowanie, zmniejsza odpowiedź „walcz i uciekaj”, hamuje działanie układu renina–angiotensyna, rozszerza naczynia krwionośne,
- moduluje układ odpornościowy – zwiększa odpowiedź TH2, zmniejsza TH1 – takie działanie nie jest dobre dla każdego, szczególnie w chorobach autoimmunologicznych – jeżeli występuje przewaga TH2 w danej chorobie, grelina będzie pogarszać nasz stan, natomiast w przypadku przewagi TH1 – może zmniejszać objawy. Poszczenie jest szczególnie korzystne w przypadku chorób tkanki łącznej, takich jak: toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów czy stwardnienie rozsiane – może znacznie poprawić komfort życia.
Ciemna strona greliny
Grelina w nadmiarze (szczególnie przez długi czas) powoduje:
- gromadzenie przede wszystkim tkanki tłuszczowej wokół brzucha, co przyczynia się do stłuszczenia wątroby oraz oporności na insulinę,
- wpływ na nastrój – niektóre badania wykazują jej działalnie antydepresyjne, jednak większość wskazuje na generowanie stanów lękowych oraz zachowania aspołeczne, a także zwiększanie poziomu kortyzolu,
- wzmożoną chęć spożywania posiłków wysokotłuszczowych (bardzo często mocno przetworzonych, np. tłuszczów trans),
- rozwój raka, ponieważ promuje podziały komórkowe, a hamuje ich obumieranie,
- głodni ludzie podejmują bardziej ryzykowne decyzje, co zmienia się od razu po posiłku (chociaż tutaj wpływ może mieć także niski poziom glukozy we krwi, który także jest związany z odczuwaniem głodu oraz samokontrolą),
- choroby zapalne, np. zapalenie trzustki,
- hamowanie działania oraz tworzenie się komórek płciowych (gamet) u kobiet i mężczyzn – u mężczyzn zmniejsza produkcję spermy, u kobiet hamuje zmiany w macicy potrzebne do zapłodnienia. Zmniejsza poziom GnRH, LH, FSH, progesteronu, testosteronu oraz HCG, a zwiększa poziom prolaktyny. To właśnie wysoki poziom greliny oraz zmniejszony poziom leptyny przy długotrwałych głodówkach/dietach redukcyjnych powoduje niechciane problemy z płodnością oraz zaburzenia miesiączkowania. Problem ten częściej dotyczy kobiet, ponieważ ich gospodarka hormonalna jest znacznie bardziej wrażliwa.
Z kolei za niski poziom greliny związany jest z podniesioną insuliną na czczo, opornością na insulinę oraz otyłością – nie wiadomo, co występuje najpierw – otyłość czy niedobór greliny.
Wpływ różnych składników pokarmowych na poziom greliny
Białko uważane jest za najbardziej sycący makroskładnik. Z pewnością większość z nas może to potwierdzić z praktyki – trudno jest skonsumować np. większą ilość stek...
To wydanie dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- 6 wydań magazynu "Body Challenge"
- Dodatkowe artykuły niepublikowane w formie papierowej
- Szybki wgląd do filmów instruktażowych oraz planów treningowych i dietetycznych
- Dostęp do wszystkich archiwalnych wydań magazynu oraz dodatków specjalnych
- ...i wiele więcej!
