Jak budować wywiad i konsultacje z klientem?

Wtedy tego nie wiedzieliśmy, ale odpowiednio zebrany wywiad, a w drugiej kolejności badanie przedmiotowe, pozwalają poznać pacjenta, jego patologie, wstępnie określić możliwe przyczyny oraz rozeznać się w czynnikach środowiskowych mających ogromny wpływ na nasze działania.

Badanie kinezyterapeutyczne fizjoterapeuty czy trenera zbiega się z badaniem lekarskim z zakresu ortopedii, stąd może się wydawać niepotrzebne, skoro posiadamy już wstępną diagnozę od lekarza. Uważam jednak, że fizjoterapeuta z wyższym wykształceniem musi być w stanie szukać zmian i patologii w oparciu o wiedzę z zakresu anatomii czy biomechaniki tak, aby rozszerzać podaną diagnozę o ubytki w całym systemie ciała człowieka. Czy badanie powinno być przeprowadzane przez trenera? Tak, lecz będzie miało nieco mniejsze spektrum i nie powinno być podstawą do stawiania samodzielnej diagnozy, lecz możliwie dodatkowych przyczyn znalezionych nieprawidłowości. 

Badanie (anamneza) oznacza rozpoznanie choroby na podstawie analizy całego układu ciała. Najlepiej stworzyć sobie prosty schemat postępowania wobec przykładowego badania klienta i zawsze działać według poszczególnych kroków. Anamneza składa się z dwóch etapów. 

BADANIE PODMIOTOWE (WYWIAD) 

Wywiad ma na celu zebranie ogólnych informacji o wieku, przebytych chorobach, stanie zdrowia, ogólnej sprawności, poprzednich doświadczeniach w zakresie aktywności fizycznej. Dodatkowo powinieneś rozeznać się w sposobie odżywiania, świadomości żywieniowej, stosowanych dotąd dietach. Dobrze jest zapytać o tło środowiskowe, czyli o zawód, sposób pracy, a nawet sytuację rodzinną pacjenta, która pozwoli ocenić, jaki system pracy (poranki, wieczory, ile godzin tygodniowo) będzie optymalny. Co jednak najważniejsze, wywiad to moment, kiedy nawiązujesz dobry kontakt z klientem. Zdobywasz jego zaufanie, okazujesz, że Tobie również zależy na jego potrzebach. Im więcej szczegółowych pytań zadasz, tym lepiej. Moim zdaniem praca trenera i klienta zawsze tworzy więź pomiędzy dwojgiem, pozornie obcych ludzi – stąd, aby w pełni zrozumieć potrzeby naszego podopiecznego, trzeba go poznać. Różne osobowości to różne metody działania. Nie myślę tu o kwestii doboru liczby serii czy powtórzeń, choć o takich zagadnieniach też zaczyna się mówić, ale o podejściu, sposobie prowadzenia zajęć i umiejętności zdobycia klienta na stałe. Ustal, czy obrane przez niego założenia i cele są realne. Ludzie postrzegają treningi jako trzymiesięczną przygodę, która odmieni ich ciała na całe życie. Ta wstępna konsultacja ma więc na celu uświadamianie, jak ważne jest właściwe podejście, regularna praca i to, jak spędzają czas poza salą treningową. Trener może bowiem jedynie pokazać drogę, ale to klient musi zrobić pierwszy krok, a później kolejne i w rezultacie przebyć tę drogę samodzielnie. 

BADANIE PRZEDMIOTOWE

W klasycznym ujęciu to oglądanie, ostukiwanie i osłuchiwanie. Dla nas jednak priorytetowe będzie określenie szybko, szczegółowo i dokładnie możliwości ruchowych danej osoby oraz wyszukanie słabych ogniw. Można zastosować badanie: miejscowe, ogólne oraz statyczne czy dynamiczne. 

OGÓLNE BADANIE STATYCZNE

„Don’t touch – state first what you see?” William Osler (tłum. Nie dotykaj – najpierw oceń to, co widzisz).

Zawsze zaczynaj od subiektywnej oceny sylwetki i postawy ciała. Nie obawiaj się zapisywać swoich spostrzeżeń, nawet jeśli nie jesteś w pełni pewny.

Przykładowo, można tutaj zastosować znane metody oceny, np. schemat Klappa, metodę Lehnert-Schroth czy metodę punktową Kasperczyka lub Wolańskiego. Taki sposób pracy nie jest czasochłonny, więc można się skupić na precyzji wykonania. Bardziej polecane w wykonywaniu są dwie ostatnie metody, tzw. metody punktowe, gdzie według zaproponowanego schematu nadaje się punkty za poszczególne obszary ciała. 

Po ocenie postawy stojącej skontroluj sposób siedzenia i chodzenia. Zwracaj uwagę na nieprawidłowości w schematach ruchowych. Przykładowo, rotacja jednej kończyny dolnej na zewnątrz w staniu czy chodzie może świadczyć o asekuracyjnym ustawieniu tej nogi, ze względu na przebyty uraz, deformację stawową lub inne patologie. 

Zwróć uwagę na deformacje i obrysy. Zmienione chorobowo stawy, zwyrodnienia, zniekształcenia (być może po przebytych złamaniach), blizny, zmiany skórne (mają one wpływ na powięź) czy układ nerwowy, a tym samym schematy ruchowe, które będziesz reedukował w treningu. Ważne, gdzie kumuluje się największa ilość tkanki tłuszczowej, czy zaobserwowałeś jakieś nietypowe obszary, może opuchliznę. Zwiększona ilość tkanki tłuszczowej może zbierać się w miejscach, gdzie dochodzi do przeciążeń (np. okolica lędźwi) lub sugerować problemy natury hormonalnej (np. zwiększona ilość kortyzolu może być sugerowana zwiększoną ilością tkanki tłuszczowej dookoła pępka). 

Uzupełnij swoją kartę badania o pomiary najważniejszych obwodów ciała. Pomiary wykonuj za pomocą taśmy centymetrowej, zaokrąglaj wynik do 0,5 cm. Myślę, że nie muszę tłumaczyć, dlaczego sugerowanie się wagą w treningu, szczególnie siłowym, nie jest najlepszym pomysłem. 

BADANIE DYNAMICZNE

W tej części należy poświęcić kilka minut na ocenę zakresów ruchu, mobilności i stabilności poszczególnych części ciała. Możesz tu wykorzystać goniometr (lub taśmę krawiecką w przypadku kręgosłupa) i skupić się na najważniejszych stawach naszego ciała. Osobiście jednak wykorzystuję szybki system oceny funkcjonalnej, FMS, dzięki któremu w krótkim czasie jestem w stanie wskazać obszary z największymi ubytkami mobilności czy stabilności. 

FMS (ang. Functional Movement Screen) to szybkie, trwające około 15 min badanie poglądowe, stworzone, aby analizować i diagnozować problemy mobilności, stabilności w podstawowych siedmiu wzorcach ruchowych człowieka. 

System stworzony przez Gray’a Cooka i Lee Burtona w 1995 roku dziś jest jednym z najchętniej wykorzystywanych narzędzi diagnostycznych. W szybki i prosty sposób odsłania ubytki równowagi strukturalnej w sylwetce zawodowca i amatora. Dzięki temu klienci stają się bardziej świadomi swoich ograniczeń ruchowych. Siedem testów (głęboki przysiad, przeniesienie nogi nad płotkiem, wykrok, aktywne uniesienie nogi, ocena mobilności barków, pompka oraz ocena stabilności rotacyjnej) ocenianych jest w skali 0–3 punktów, gdzie – jak łatwo policzyć – maksymalną do uzyskania wartością jest 21 punktów. 

FMS wygrywa swoją prostotą. Sprzęt użyty do badania to belka, dwa krótkie słupki i jeden dłuższy oraz gumowa taśma. Największą wadą systemu jest uogólnienie. System nie wskazuje nam bowiem na konkretny problem w danym stawie, lecz wymaga dalszej diagnostyki. 

Niemniej jednak dobrze poznać FMS, ponieważ może on okazać się badaniem otwierającym drzwi do dalszego poszukiwania problemów naszego klienta. 

TESTY DODATKOWE

Poniżej przedstawiono testy, które warto znać, pomocne do wychwycenia w krótkim czasie problemów w obrębie naszego ciała.

Test mający na celu ujawnienie nieprawidłowego rytmu ramienno-łopatkowego wynikającego zazwyczaj z dysbalansu mięśniowego współistniejącego z patologiami stawu ramiennego i barkowo-ob...