Kiedy należy wykonywać zdjęcie RTG po urazie stawu skokowego i stopy?

Ilu z Was, Waszych podopiecznych czy bliskich w podobnej sytuacji miało robione zachowawczo zdjęcie rentgenowskie, na którym nie wykazano złamania? W większości przypadków skręcnie stawu skokowego czy też uraz śródstopia wymaga dobrze dobranej terapii fizjoterapeutycznej. Dobrze poprowadzona rehabilitacja jest w stanie zmniejszyć dolegliwość, znieść obrzęk i przywrócić funkcję i motorykę w kilka dni od urazu. Jeżeli nie ma złamania kości, nie należy zakładać opatrunku gipsowego! 

Względnie prostym i wymiernym testem, dzięki któremu można określić ścieżkę, którą pójdzie poszkodowany tuż po urazie, jest protokół Ottawa w postępowaniu w urazach stawu skokowego i stopy. Jest to zestaw wskazówek i podpowiedzi, które pomogą wykluczyć albo potwierdzić potrzebę zrobienia zdjęcia rentgenowskiego. Innymi słowy, protokół ten nie tylko pomoże zróżnicować złamanie od skręcenia/naciągnięcia/naderwania/rozerwania torebki stawowej i więzadeł, ale też ograniczy liczbę niepotrzebnych naświetleń – ważne przede wszyskim u młodych osób, gdzie wzrost kostny nie jest zakończony. Zamiast długotrwałego czekania w kolejce i marnowania czasu można zacząć wdrażać pierwsze metody przywracania sprawności i regeneracji uszkodzonej okolicy.

Zasady protokołu Ottawa dla stawu skokowego i śródstopia

Zdjęcie rentgenowskie robimy, gdy ból i tkliwość pojawia się w okolicy kostek oraz:

• tkliwość kostna w okolicy tylnej części kostki przyśrodkowej i obszaru około sześciu centymetrów od jej podstawy w górę kości piszczelowej (patrz: rys. 1.),
• tkliwość kostna w okolicy tylnej części kostki bocznej i obszaru około sześciu centymetrów od jej podstawy w górę kości strzałkowej (patrz: rys. 1.),
• brak możliwości obciążenia strony urażonej i zrobienia czterech kroków tuż po urazie (utykanie jest dozwolone).

Dodatkowo, protokół Ottawa może wskazać konieczność zrobienia zdjęcia rentgenowskiego przy urazach śródstopia. W tym wypadku ból i tkliwość pojawia się w okolicy śródstopia oraz:

• tkliwość w okolicy bazy piątej kości śródstopia (patrz: opis A do rys. 1.),
• tkliwość w okolicy kości łódkowatej (patrz: opis B do rys. 1.),
• podobnie jak w przypadku stawu skokowego – niemożność obciążenia i wykonania przynajmniej czterech kroków – można utykać.

Znając protokół postępowania Ottawa, będziemy mogli z dużą dozą prawdopodobieństwa określić, czy uraz, którego właśnie doznaliśmy, wymaga prześwietlenia rentgenowskiego i założenia gipsu, czy jedynie kilku dni odpoczynku, lekkiej ortezy i dobrego fizjoterapeuty. Urazy stawu skokowego i stopy bez wykazania złamania powinny zostać unieruchomione na pewien czas, ale nie poprzez sztywny opatrunek gipsowy, ale raczej z użyciem ortezy lub elastycznych ściągaczy. 

Podział skręceń ze względu na rozległość i charakter uszkodzeń

• I stopnia – objawy nieznaczne, niewielki ból i znikome lub brak opuchlizny. Może pojawić się nieznaczna sztywność stawu i utrudnienia w chodzie. Często dolegliwości nie są na tyle uciążliwe, aby przerwać sesję treningową. Więzadła lub/i torebka stawowa są jedynie naciągnięte. Powrót do pełni sprawności następuje bardzo szybko i waha się w przedziale 2–4 tygodni.
• II stopnia – ostry ból z dużymi trudnościami w chodzeniu. Niewielki krwiak oraz opuchlizna może pojawić się natychmiast lub do 48 godzin od urazu. Niestabilność stawu jest wynikiem naderwania więzadeł i uszkodzenia torebki stawowej. Regeneracja trwa 4–8 tygodni.
• III stopnia – całkowite zerwanie więzadeł. Natychmiastowy ostry ból, brak stabilności stawu, opuchlizna oraz krwiak, który może rozwijać się do 48 godzin po urazie. Pełna regeneracja i powrót sprawności stawu może trwać do 3 miesięcy i wymagać zabiegu operacyjnego, jeżeli skuteczność przebiegu rehabilitacji jest niezadowalająca.