Ostropest plamisty (Silybum marianum; St. Mary’s thistle, Milk thistle)

Niemiecka Rada Naukowa zaleca stosowanie ostropestu w leczeniu niestrawności, uszkodzenia wątroby wywołanego przez toksyny, przy marskości wątroby i zapaleniu wątroby. Jego składniki aktywne mogą zakłócać działanie niektórych leków, więc przed zastosowaniem należy skonsultować się z lekarzem.
 
Ostropest plamisty posiada czerwono-purpurowe kwiaty. Krzew rośnie wysoko. Posiada tendencje do zwalczania otaczających go roślin, więc klasyfikowany jest jako chwast. Wiele lat temu w kuchni angielskiej używane były łodygi ostropestu, liście, kwiaty, a nawet nasiona, które zawierają flawonoidy, posiadające właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne. Owoce ostropestu plamistego zawierają sylimarynę i inne związki, w tym taksifolinę, kwercetynę, apigeninę, witaminę E, oleje i sterole roślinne. Sylimaryna jest grupą flawonoidów (sylibininy, silidianiny i silikrystyn) wyekstrahowaną z nasion ostropestu plamistego i uważa się, że przynosi korzyści wątrobie, głównie chroniąc ją i pomagając w odbudowie komórek uszkodzonych przez toksyczne substancje, np. alkohol. Ostropest pomaga również zminimalizować stan zapalny i działa jako silny przeciwutleniacz, podobnie jak kurkuma. Większość produktów dostępnych na rynku to standaryzowane preparaty (na zawartość 70–80% sylimaryny, w tym co najmniej 20% sylibiny) wytwarzane z nasion roślin.
 

Podwyższony poziom enzymów wątrobowych we krwi może wskazywać na zapalenie wątroby, które może być spowodowane wieloma różnymi czynnikami, w tym nadużywaniem alkoholu, długotrwałym stosowaniem pewnych leków, wirusowym zapaleniem wątroby i zaburzeniami autoimmunologicznymi. Problem ze stłuszczeniem wątroby jest ściśle powiązany z występowaniem zespołu metabolicznego, który charakteryzuje się otyłością, nadmiarem tłuszczu wisceralnego w jamie brzusznej, opornością na insulinę i wysokim poziomem cholesterolu. U większości osób ze stłuszczeniem wątroby nie ma powikłań ani uszkodzeń, jednak u 25% osób może wystąpić stan zapalny wątroby, który prowadzi do marskości lub bliznowacenia i utraty czynności wątroby.

Ostropest pomaga usuwać z organizmu toksyny, które mogą powodować wiele nieprzyjemnych objawów i chorób, a nawet śmierć. Jednym z tradycyjnych zastosowań ostropestu była detoksykacja po zatruciu śmiercionośnym grzybem Amanita phalloides. Większość zatruć grzybami na całym świecie spowodowana jest spożyciem muchomora. Ostropest plamisty to podstawowe antidotum na zatrucie tym gatunkiem grzyba, warunkiem jest podawanie dożylnie sylibiny. Należy ją podać w ciągu 48 godzin, aby zapobiec ciężkiemu uszkodzeniu wątroby i zwiększeniu przeżywalności.

Wsparcie wątroby

Ostropest plamisty przebadano głównie pod względem jego silnego działania ochronnego na wątrobę. Duża, ostatnio przeprowadzona analiza 17 badań klinicznych wykazała, że sylimaryna może zmniejszać aktywność enzymów wątrobowych ALT i AST, wspólnych markerów uszkodzenia wątroby. Badania sugerują, że ostropest zwiększa syntezę białek w wątrobie oraz działa jako środek blokujący toksyny poprzez hamowanie ich wiązania z receptorami błon komórkowych. Zawarta w nim sylimaryna zmniejsza stopień stłuszczenia wątroby oraz hamuje proces włóknienia hepatocytów, co może wykazywać pozytywne działanie w leczeniu niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Dodatkowo ostropest działa wspomagająco na odbudowę komórek wątroby dzięki zwiększaniu ilości glutationu, który zmniejsza stan zapalny i bliznowacenie wątroby, wpływa na detoksykację leków i toksyn oraz wspomaga regenerację tkanki wątroby.
Połączenie sylibiny zawartej w ostropeście z fosfatydylocholiną i witaminą E, podawane przez rok, poprawiły parametry niealkoholowego stłuszczenia wątroby (NAFLD) w badaniu klinicznym na 179 osobach. Zmniejszyły się aktywność enzymów wątrobowych, insulinooporność i bliznowacenie wątroby bez żadnych poważnych skutków ubocznych.

Sylimaryna miała umiarkowane działanie przeciwzapalne u pacjentów z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu C, donosi badanie z lipca 2013 r. w „Journal of Viral Hepatitis”, jednak osoby z wirusowym zapaleniem wątroby mogą potrzebować większych dawek na dobę (do 2,1 g sylibiny), aby zrekompensować uszkodzenie wątroby, które wpływa na jej biodostępność. W badaniu obserwacyjnym ponad 1000 osób z WZW typu C, głównie z cięższymi postaciami choroby, te, które stosowały sylimarynę, rzadziej odczuwały pogorszenie i dalsze uszkodzenie
wątroby (marskość).

W badaniu opublikowanym w 2012 r. w „Current Pharmaceutical Biotechnology” zauważono, że długotrwałe podawanie sylimaryny zwiększa przeżycie pacjentów z alkoholową marskością wątroby, a także zmniejsza proliferację komórek nowotworowych i insulinooporność.
 
W badaniach obserwacyjnych na ponad 600 osobach wyciąg z sylimaryny (420 mg/dobę) rozpuszczany w wodzie, przyjmowany w ciągu 11 miesięcy bezpiecznie obniżył wysokie stężenie enzymów wątrobowych i bilirubiny u pacjentów z alkoholową chorobą wątroby.
 
W innym badaniu, opublikowanym w 2016 r. w „Pharmaceutical Biology”, stwierdzono, że suplementacja ostropestu plamistego u myszy zmniejsza stan zapalny, co również poprawiło indukowane dietą uszkodzenie wątroby i insulinooporność.

Właściwości przeciwutleniające

W badaniu klinicznym 40 osób z cukrzycą typu 2 podawanie sylimaryny w dawce 420 mg/dzień w ciągu 45 dni wzmocniło obronę antyoksydacyjną, zwiększając całkowitą zdolność antyoksydacyjną i kluczowe enzymy, takie jak glutation i SOD. Zmniejszył się także marker zapalny CRP.
Zgodnie z badaniami komórkowymi, ostropest działa jako przeciwutleniacz przez:

• aktywację centrum detoksowego organizmu – Nrf2,
• blokowanie głównej ścieżki zapalnej NF-ΚB, 
• poprawę zdrowia mitochondriów i aktywację białek szoku cieplnego, które chronią komórki i tkanki przed stresem,
• zwiększenie sirtuin, które pomagają oszczędzać energię, zmniejszają starzenie się i stan zapalny,
• neutralizację wolnych rodników, chelatujących wolne żelazo i miedź,
• blokowanie szkodliwych enzymów, które zwiększają stres oksydacyjny.

Dodatkowe właściwości

Antyoksydanty zawarte w ostropeście neutralizują szkodliwe wolne rodniki, a także zapobiegają utlenianiu lipidów, spowalniając proces starzenia. Sylimaryna działa również jako hormetyna, zmniejszając skutki starzenia się skóry spowodowane promieniowaniem UV.
 
Ostropest posiada również właściwości antykancerogenne. Jest pomocny w leczeniu raka prostaty, piersi i skóry poprzez wzmocnienie układu immunologicznego oraz zwalczanie uszkodzeń DNA. Olej z ostropestu wykazuje silnie działanie zwalczające stan zapalny, który jest jedną z głównych przyczyn powstawania chorób serca. Wpływa on na zdrowie serca oraz pomaga obniżyć stężenie poziomu cholesterolu poprzez obniżenie stanu zapalnego. Zapobiega również uszkodzeniom oksydacyjnym w tętnicach, zmniejszając tym samym ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
 
Sylimaryna u myszy zmniejsza objawy choroby Parkinsona i uszkodzenia spowodowane udarem. Neutralizuje wolne rodniki w mózgu, blokuje główną ścieżkę zapalenia NF-ΚB i zmniejsza uszkodzenia komórek mózgowych. Obniża aktywację komórek odpornościowych mózgu (mikrogleju), co może pomóc w zapobieganiu wielu chorobom neurodegeneracyjnym.

Badanie przeprowadzone w 2006 r. na pacjentach chorujących na cukrzycę wykazało znaczne obniżenie poziomu glukozy i insuliny na czczo u pacjentów przyjmujących sylimarynę w porównaniu z pacjentami przyjmującymi placebo, prawdopodobnie ze względu na wspomagające działanie na wątrobę (w dawce 420 mg sylimaryny na dobę).
 
Ostropest stymuluje wypływ żółci. Oprócz pozytywnego wpływu na trawienie, zwiększony przepływ żółci pomaga usunąć dihydrotestosteron wraz ze stolcem, wpływając potencjalnie na łagodzenie dolegliwości związanych z trądzikiem. W Recepcie na ziołowe uzdrawianie James F. Balch donosi, że jedno z badań przepro...