Suplementacja cynkiem i jego wpływ na zdrowie

Bogatymi źródłami cynku są: czerwone mięso, jaja, orzechy, rośliny strączkowe oraz ryby i owoce morza. Najlepiej wchłaniany on jest ze źródeł zwierzęcych – z uwagi na obecność fitynianów w produktach roślinnych, które zmniejszają jego wchłanianie.

Cynk jest kofaktorem setek enzymów biorących udział w proliferacji, różnicowaniu i apoptozie komórek, m.in. dysmutazy ponadtlenkowej. Ponadto odgrywa on ważną rolę w procesie metabolizmu i naprawy DNA oraz bierze udział w regulacji funkcji kognitywnych czy behawioralnych. Dodatkowo jego obecność jest szczególnie ważna dla powstawania nowych komórek nerwowych w procesach neurogenezy, formowania połączeń między komórkami nerwowymi podczas synaptogenezy, wzrostu neuronów czy przekazywania sygnałów.

Oprócz tego cynk jest niezmiernie ważnym antyoksydantem i czynnikiem wspierającym działanie układu odpornościowego, przyspieszającym gojenie się ran. Bierze udział w procesach krzepnięcia krwi, wspiera funkcję tarczycy oraz wspomaga pracę zmysłów wzroku, smaku i zapachu.

Szacunkowe wyliczenia wskazują na zagrożenie występowania niedoboru cynku u 25% populacji. W większości są to osoby ubogie, które rzadko spożywają pokarmy bogate w wysoce przyswajalny cynk, a często produkty zaburzające jego wchłanianie. To potwierdza, że trudno osiągnąć optymalny poziom cynku, bazując na jego naturalnych źródłach w diecie. W grupie ryzyka są również osoby z problemami trawiennymi, wegetarianie, kobiety ciężarne i karmiące, osoby nadużywające alkoholu oraz zmagające się z anemią sierpowatą i sportowcy.

Wsparcie układu immunologicznego i procesu zapalenia

Cynk odgrywa istotną rolę w prawidłowym rozwoju i funkcjonowaniu układu odpornościowego, dlatego też nawet jego niewielkie niedobory mogą wpływać na zwiększenie ryzyka zakażenia bakteryjnego, wirusowego czy też pasożytniczego.

Stres oksydacyjny został uznany za ważny czynnik wpływający na rozwój chorób przewlekłych związanych z wiekiem, takich jak miażdżyca i pokrewne z nią zaburzenia sercowo-naczyniowe, rak, neurodegeneracja i choroby układu immunologicznego, jak również naturalny proces starzenia. Wytwarzanie reaktywnych form tlenu w sposób ciągły zmusza organizm do nieustannej walki z wolnymi rodnikami, do której konieczna jest obecność antyoksydantów. Suplementacja cynkiem wpływa na zmniejszenie stężenia produktów ubocznych stresu oksydacyjnego, takich jak dialdehyd malonowy (MDA), 4-hydroksyalkenale (HAE) oraz 8-hydroksydeoksyguaniny w osoczu. Zmniejsza również wytwarzanie TNF-α i IL-1β oraz markerów stresu oksydacyjnego.

Suplementacja cynkiem zwiększa produkcję limfocytów oraz przywraca aktywność komórek NK biorących udział w pierwszej linii obrony organizmu przed patogenami ze względu na możliwość rozpoznania obcej komórki bez konieczności wcześniejszego kontaktu z nią, zwiększając szybkość obrony organizmu. Jest to szczególnie istotne u osób z niedoborem odporności, np. zakażonych wirusem HIV czy zmagających się z anemią sierpowatą.

U osób chorych na astmę czy przewlekły alergiczny nieżyt nosa cynk zwiększa liczbę komórek T regulatorowych, zmniejszając ryzyko zachorowania na zapalenie dróg oddechowych i ograniczając objawy związane z alergią na pyłki traw. Ponadto u dzieci chorych na astmę cynk zmniejsza uporczywe dolegliwości, takie jak: kaszel, świszczący oddech czy duszności.

Podczas przebiegu chorób autoimmunologicznych, w których organizm próbuje zwalczać tkanki własnego organizmu zamiast patogenów dostających się do jego wnętrza, pomocna wydaje się suplementacja cynkiem, która zmniejsza niepożądane reakcje immunologiczne poprzez indukcję regulatorowych limfocytów T. W przypadku stwardnienia rozsianego czy reumatoidalnego zapalenia stawów dodatek cynku jest w stanie złagodzić nieprzyjemne objawy związane z nadmiernym stresem organizmu, hamując proliferację komórek T oraz zwiększając ilość regulatorowych limfocytów T. U pacjentów chorych na RZS cynk zmniejsza opuchliznę stawów, poranną sztywność stawów i poprawia możliwość poruszania się na dalsze odległości.

Celiakia jest chorobą charakteryzującą się zespołem złego wchłaniania składników odżywczych w jelitach oraz zwiększeniem przepuszczalności bariery jelitowej pogłębianej przez spożywanie lektyn zawartych w zbożach, a w szczególności glutenu z pszenicy. Osoby chore na celiakię mogą być zatem narażone na występowanie niedoboru cynku związanego z zaburzeniami wchłaniania, jeśli nie przestrzegają ścisłej diety bezglutenowej.

Do suplementacji cynkiem trzeba jednak podchodzić ostrożnie, ponieważ jego nadmiar może zmniejszać odporność, w tym aktywację limfocytów i fagocytozę neutrofilów.

Właściwości antyoksydacyjne

Produkty peroksydacji lipidów mają ogromne działanie plejotropowe. Przykładowo jeden z głównych produktów utleniania tłuszczów – 4-hydroksyononenal (HNE) uszkadza proces naprawy DNA, hamując jego transkrypcję poprzez zahamowanie ATP-azowej aktywności białka CSB i zablokowanie naprawy nici podlegającej transkrypcji, prowadząc do szybkiej śmierci komórek i przyspieszając procesy starzenia organizmu. Jednak jest na to recepta. Podawanie cynku zmniejsza poziom peroksydacji lipidów oraz zwiększa poziom peroksydazy glutationowej i SOD.

Suplementacja cynkiem wykazuje pozytywne efekty w przypadku leczenia dziedzicznej choroby akumulacji miedzi doprowadzającej do toksyczności w mózgu i wątrobie – choroby Wilsona. Cynk poprzez indukcję komórek jelitowych blokuje wchłanianie miedzi.

Ponadto cynk chroni przed promieniami UV, poprawiając gojenie się ran, wpływając na funkcje immunologiczne, zmniejszając również względne ryzyko rozwoju chorób nowotworowych. Jony cynku zastępują aktywne molekuły redoks (żelazo, miedź) w błonach komórkowych oraz indukują syntezę metalotionein chroniących przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, stanowiąc ważną linię obrony antyoksydacyjnej skóry. U pacjentów chorych na cukrzycę przyspiesza gojenie się otarć, ran po operacji i oparzeniach.

Wpływ na gospodarkę hormonalną

Zapasy cynku w organizmie są pozytywnie skorelowane ze stężeniem testosteronu w surowicy. Cynk odgrywa ważną rolę w stabilizacji błon komórkowych i DNA plemników (zmniejsza stres oksydacyjny), tym samym zwiększając spermatogenezę i wpływając na zwiększenie liczby plemników, ich ruchliwość i żywotność. U bezpłodnych mężczyzn z niskim poziomem testosteronu we krwi suplementacja cynkiem doprowadza do zwiększenia liczby plemników, poziomu testosteronu i dihydrotestosteronu, zwiększając tym samym płodność. Suplementacja cynku jest uzasadniona i warta włączenia podczas leczenia. Efekty podnoszące poziom testosteronu u mężczyzn prowadzą również do zwiększenia libido i sprawności seksualnej mężczyzn z zaburzeniami erekcji.

Niski poziom cynku u kobiet związany jest z powikłaniami ciąży (poronienie, stan przedrzucawkowy, przedwczesny poród czy zaburzenia rozwoju płodu). Wykazano, że suplementacja cynkiem w drugim trymestrze ciąży zwiększa masę urodzeniową niemowląt. Niedobory cynku związane są z brakiem równowagi hormonalnej, które prowadzą do problemów z funkcjonowaniem jajników, nieprawidłowymi cyklami miesięcznymi i bezpłodnością. Co w...