Wpływ kortyzolu na organizm oraz osiągnięcia sportowe

Kortyzol – wredny hormon

Kortyzol jest naturalnym hormonem steroidowym wytwarzanym przez nadnercza, a dokładnie warstwę pasmowatą kory nadnerczy. Zaliczany jest do grupy glikokortykosteroidów wraz z kortykosteronem i kortyzonem, wydzielany jest w naszym organizmie w reakcji na stres. Jednak ma on szeroki wpływ na funkcjonowanie naszego organizmu. Jak działa ten mechanizm? 

W momencie sytuacji stresowej pień mózgu stymuluje wydzielanie adrenaliny i noradrenaliny, co daje sygnał podwzgórzu, które wydziela kortykoliberynę (CRH). CRH natomiast stymuluje wydzielanie kortykotropiny, która jest syntetyzowana w przysadce mózgowej, a jej zadanie polega na pobudzeniu kory nadnerczy do wydzielania kortyzolu. Organizm w odpowiedzi na stresor uzbraja się w gotowość do walki lub ucieczki. W tym celu adrenalina stymuluje wątrobę do uwolnienia glukozy, a odpowiedzią na pojawienie się glukozy we krwi jest uwolnienie przez trzustkę insuliny. Nadmiar stresorów w naszym życiu może wywołać problem z gospodarką cukrową – insulinooporność, a w następstwie cukrzycę. Ponadto w sytuacji chronicznego stresu ciągła stymulacja nadnerczy do wydzielania kortyzolu powoduje ich wyczerpywanie. 

Jak to wygląda w praktyce? W trakcie sytuacji stresowej dochodzi do wydzielania kortyzolu, który wypełnia naczynia krwionośne glukozą niezbędną do pracy mięśni. Wydzielanie insuliny zostaje zablokowane, więc cukier może być w prosty sposób zużyty do trwających procesów biochemicznych, zamiast trafiać do naszych „boczków”. Naczynia krwionośne zaczynają się zwężać, powoli zaczynamy odczuwać brak mocy w kończynach, każdy z nas zna uczucie, kiedy nagła sytuacja stresowa zabiera nam moc w nogach. Noradrenalina przyspiesza pracę serca, doprowadzając do „bębnienia” w uszach, w głowie pojawią się pierwsze myśli – „walcz lub uciekaj”. Kiedy sytuacja stresowa zostaje rozwiązana w taki lub inny sposób, kortyzol opada, insulina przestaje być blokowana, więc cukier z powrotem może zostać zmagazynowany i organizm wraca do naturalnego stadium homeostazy.

W jakich sytuacjach może nastąpić zwiększone wydzielanie kortyzolu? 

Przy nadmiarze kortyzolu może dojść do zaburzeń w układzie hormonów płciowych. Objawami są zmniejszone libido, nieregularne cykle, a nawet zanik miesiączki, wzmożenie objawów menopauzy. Nadmiar kortyzolu objawiać się może również bezsennością, stałym uczuciem niepokoju oraz zmianami nastroju. 

Wpływ kortyzolu na procesy redukcji tkanki tłuszczowej

Zarówno nadmiar, jak również niedobór kortyzolu może mieć negatywny wpływ na procesy spalania tkanki tłuszczowej. Poza reakcją na stres kortyzol wpływa również na funkcjonowanie układu trawiennego oraz metabolizm naszego organizmu. Zbyt duży poziom tego hormonu stymuluje uwalnianie glukozy, co zaburza pracę tarczycy, a nadmiar cukru we krwi powoduje stan zapalny oraz odpowiedź układu immunologicznego. To natomiast może przyczyniać się do uszkodzeń kosmków jelitowych oraz nieszczelności śluzówki, a w konsekwencji powodować nietolerancje pokarmowe. Przy wzmożonym stresie często mamy ochotę na podjadanie słodkich i słonych przekąsek, co nie sprzyja redukcji nadprogramowych kilogramów. Kortyzol obniża procesy detoksyfikacji w wątrobie, co ma wpływ na zaburzenia w gospodarce hormonalnej, a to przekłada się negatywnie na redukcję tkanki tłuszczowej. W momencie stresu dochodzi do uczucia tzw. ścisku żołądka i jednocześnie do zmniejszenia wydzielania kwasu żołądkowego, enzymów trawiennych oraz żółci, co zaburza procesy trawienia, wchłaniania i zachowania prawidłowej flory bakteryjnej jelit, a w konsekwencji prowadzi do nadwagi. 

Zbyt niski poziom kortyzolu we krwi może zachodzić w sytuacji chronicznego stresu, a dotyczy to coraz większej liczby osób aktywnych fizycznie. Wzrost jednostek treningowych, dodatkowe stresory związane z toksynami, infekcjami, trybem życia oraz dietą są głównymi przyczynami wypalonych nadnerczy wśród sportowców. 

Wpływ kortyzolu na organizm sportowca

Kortyzol powoduje atrofię mięśniową, szczególnie włókien mięśniowych typu IIa oraz prowadzi do zmniejszenia masy kośćca. Jednak anaboliczny efekt insuliny i testosteronu zdaje się znosić negatywny wpływ kortyzolu na organizm sportowca.         
Przewlekle utrzymywany wysoki poziom kortyzolu, a także utrzymywany po treningu – zarówno siłowym, jak i oporowym – doprowadza do stymulowania stanów zapalnych biorących udział w remodelowaniu tkanek. Jest to efekt niezbędny, jednak w praktyce krótkoterminowy, powszechnie znany jako pozytywny stres powysiłkowy. Przewlekle utrzymujący się poziom kortyzolu jest odpowiedzialny za nasilenie się efektów katabolicznych. Co więcej, w trakcie długotrwałego utrzymywania organizmu w systemie „walcz” lub „uciekaj” dopr...