Zespół jelita nadwrażliwego i inne problemy gastryczne u sportowców – czy probiotyki i dieta mogą pomóc?

Pogorszenie formy i nawracające dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego mogą stać się dla zawodnika czynnikiem silnie ograniczającym, jeżeli nie uniemożliwiającym podejmowanie systematycznej aktywności sportowej.

Czasowe niedokrwienie jelit jest tylko jednym z czynników generujących częste problemy jelitowe u sportowców. Do pozostałych mechanizmów mogących odgrywać istotną rolę w rozwoju opisywanych nadwrażliwości należą między innymi uszkodzenia mikroflory jelitowej, czyli tzw. dysbioza jelitowa oraz rozwój utajonych nadwrażliwości na pokarmy, wynikający z uszkodzenia bariery jelitowej. Mechanizmy te nie są od siebie niezależne, przeciwnie – nakładają się na siebie, generując stopniowy rozwój problemów gastrycznych. 

Podkreślić należy, iż nie tylko wysiłek fizyczny senso stricte, lecz również dieta i styl życia sportowców wyczynowych zwiększa istotnie ryzyko rozwoju opisywanych problemów. W diecie sportowca wyczynowego dominuje najczęściej znaczna ilość białka, co (przy braku odpowiedniej ilości błonnika) sprzyja zaburzeniom mikroflory jelitowej. Dodatkowo, sport wyczynowy generuje konieczność częstego stosowania szeregu farmaceutyków, takich jak: leki przeciwbólowe, antybiotyki, leki przeciwzapalne bądź – w przypadku dyskomfortu trawiennego – inhibitorów pompy protonowej. Preparaty te silnie uszkadzają nie tylko wspomnianą mikroflorę jelitową, ale także zlokalizowaną w jelicie cienkim barierę jelitową. Bariera ta stanowi główny element ochronny przewodu pokarmowego i pełni funkcję filtra, oddzielając substancje korzystne dla naszego organizmu od toksyn i innych elementów szkodliwych, które przyjmujemy z żywnością. 

Niedokrwienie przewodu pokarmowego, dieta, używki i nadużywanie szeregu leków łagodzących nasilające się problemy ze strony przewodu pokarmowego prowadzą do generowania dalszych uszkodzeń mikroflory jelitowej i stopniowego rozszczelnienia bariery jelitowej. Konsekwencją jest rozwój dysbiozy jelitowej (nadmierne namnożenie bakterii potencjalnie chorobotwórczych i grzybów drożdżopodobnych w przewodzie pokarmowym) oraz rozwój jelita przesiąkliwego (leaky gut syndrome). Do pierwszych objawów tego typu zaburzeń należą nawracające bóle brzucha, biegunki, wymioty, uczucie niestrawności i ogólne pogorszenie kondycji fizycznej, a także psychicznej sportowca. 

OGRANICZENIA DLA SPORTOWCÓW – JAK SOBIE Z NIMI RADZIĆ?

Pogorszenie formy i nawracające dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego mogą stać się dla zawodnika czynnikiem silnie ograniczającym, jeżeli nie uniemożliwiającym podejmowanie systematycznej aktywności sportowej. Wpływa to negatywnie na zdolność do osiągania pożądanych wyników w sporcie wyczynowym. 

Koniecznością jest wówczas podjęcie odpowiedniej diagnostyki, która ma na celu oszacowanie rodzaju zaburzeń i skali nasilenia problemów w obrębie przewodu pokarmowego. Najczęściej stawianą diagnozą, gdy sportowiec wyczynowy skarży się na problemy jelitowe, jest zespół jelita nadwrażliwego. Zespół jelita nadwrażliwego (IBS) jest najczęściej diagnozowanym zaburzeniem czynnościowym przewodu pokarmowego w krajach wysokorozwiniętych. Mówiąc najprościej, w zespole jelita nadwrażliwego przewód pokarmowy ma prawidłową budowę, a jego funkcje nie są niczym zakłócone. Tymczasem pacjent cierpi z uwagi na powtarzające się problemy gastryczne, które przybierać mogą różne manifestacje: bólową, zaparciową, wzdęciową, biegunkową bądź też mieszaną. Spowodowane jest to nadwrażliwością jelit. Wydaje się, iż do rozwoju opisywanej jednostki chorobowej u sportowców wyczynowych przyczynia się przede wszystkim stres fizyczny (związany z podejmowanym intensywnym wysiłkiem fizycznym) i stres psychiczny (związany z dążeniem do osiągania jak najlepszych wyników w sporcie), nadużywanie leków, stosowanie używek czy wysokobiałkowa dieta. W konsekwencji czynniki te prowadzą do zaburzeń mikroflory jelitowej, uszkodzenia bariery jelitowej i rozwoju zespołu jelita nadwrażliwego. 

U sportowców zgłaszających opisywane powyżej problemy (u których wykluczono organiczne przyczyny dolegliwości – np. nieswoiste choroby zapalne jelit), rozważyć należy wdrożenie odpowiednio dopasowanych probiotyków, czyli żywych szczepów bakterii o udokumentowanych właściwościach prozdrowotnych. Badania naukowe wykazały, iż stosowanie probiotykoterapii w sporcie wyczynowym istotnie łagodzi dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (wzdęcia, biegunki, bóle brzucha, niestrawność), prowadzi do poprawy funkcjonowania bariery jelitowej oraz stymuluje i reguluje pracę układu i...